EYLEMSİLER (FİİLİMSİLER)

Fiilimsiler, fiillerden (eylemlerden) türeyen sözcükler olmalarına karşın fiillerin aldığı fiil “çekim eklerini” yani şahıs ekleri, haber ve dilek kiplerini alamayan, yalnızca fiillere gelen olumsuzluk eki olan “ma, me, maz, mez” eklerini alabilen sözcüklerdir. Fiilimsiler anlam olarak fiilerin anlamlarını taşırlar; ancak kip olarak fiilin anlamını taşımazlar.

             Fiilimsiler, fiillere getirilen “fiilimsi ekleri” ile ortaya çıkarlar. Yani fiiller bazı ekler sayesinde fiilimsi olurlar. Bu ekler fiilden isim yapma ekleri olarak da bilinir ki bunlar eklendiği fiili isim soylu sözcük yaparak o sözcüğün cümlede “isim, sıfat ve zarf” görevinde kullanılmasını sağlarlar. (Fiilimsiler fiilden isim yapma eki aldıkları için türemiş bir sözcük olarak kabul edilirler.)

Cümle içinde isim, sıfat zarf görevinde kullanılırlar dedik. Peki bir fiil nasıl olur da cümle içinde  isim, sıfat ve zarf görevlerinden birini üstlenebilir? Fiilimsiler; isim fiil, sıfat fiil ve zarf fiil olarak üç’e ayrılırlar her birinin kendine özel fiilimsi ekleri vardır. Bunlar;

İsim Fiil Ekleri :  -ma, -ış, -mak
Sıfat Fiil Ekleri :  -an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş
Zarf Fiil Ekleri : -ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e….-e, -r…..-maz, -casına, -meksizin, -dığında

İşte bu ekler sayesinde fiilimsiler “isim, sıfat ve zarf” görevinde kullanılırlar. Bir cümlede fiile gelen isim fiil eki o sözcüğü cümlede isim, sıfat fiil eki sıfat, zarf fiil eki zarf yapar. Bu bilgi çok önemlidir. Çünkü biz soru çözümlerinde fiilimsi olan sözcüğü bulurken sadece cümlede fiilimsi eki alan sözcük var mı yok mu buna bakmayacağız; bir de bu eki alan sözcüğün hangi görevde (isim, sıfat, zarf) kullanılıp kullanılmadığına bakacağız. Şimdi bu fiilimsi çeşitlerini eklerini ve görevlerini tek tek inceleyelim.

1-İsim Fiil (Mastar)

Fiillere getirilen “-ma, -ış, -mak” ekleri ile yapılır. Bu ekler büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-ma, -me,  -ış, -iş, -uş, -üş, -mak, -mek” şekillerinin de var olduğunu bilmeliyiz arkadaşlar. Fakat ezberimizde kalıcı olması için  “-ma, -ış, -mak”  eklerini bilmemiz yeterlidir. Bu ekler fillere gelerek onları cümle içinde “isim” yaparlar.

ÖRNEKLER

Görmekten sonra görülmek, aşkın ikinci kademesiydi.
Gör (fiil kökü)   +   mek  (isim fiil eki)

Mektup yazmak onun için huzur verici bir şeydi.

Ben de sizinle tatile gelmeyi düşünüyordum.

Bağlama çalmayı bu kadar çok seveni hiç görmemiştim.

Programın başlayışı herkesi heyecanlandırdı.

Yanımda oluşunu, bana sarılışını hiç unutamam.

Onun gelişiyle oda bir anda sessizliğe büründü.

Oturuşu ile herkesin dikkatini üzerine çekti.

Bir gülüşü ile her şeyi değiştirmeyi biliyordu.

1 2 3 4 5 6 7 8 9