cümlesinde altı çizili sözcük de “-e” hâl ekini almıştır. Ancak bu ögeyi bulmak için yükleme “ne zaman” sorusunu soruyoruz. Görüldüğü gibi soru hâl eki almadan soruluyor. Öyleyse bu, “-e” hâl eki almış olmasına rağmen dolaylı tümleç değildir.

Aynı durumu “-de” ve “-den” eklerinde de görebiliriz.

“Sabah erkenden dağa çıkacağız.”

“Öğrenciler henüz dersten çıkmadı.”

“Okulun bahçesinde top oynadık.

cümlelerindeki altı çizili sözler dolaylı tümleçtir.

5. ZARF TÜMLECİ

Yüklemin zamanını, durumunu, miktarını, yönünü, koşulunu vb. bildiren ögelerdir. Bunların her biri değişik bir soruyla bulunur.

“Yazın bol bol kitap okuyacağım.”

cümlesindeki altı çizili zarf “ne zaman”,

“Arabamız engebeli yolda ağır ağır ilerliyordu.”

cümlesinde altı çizili zarf “nasıl”,

“Çocuğun dersleri şaşılacak kadar iyiydi.

cümlesindeki altı çizili zarf “ne kadar”,

“Ayakkabıları içeri alın.”

cümlesindeki altı çizili zarf “nereye” sorusuna cevap vermiştir. Yükleme sorulan bu sorulara cevap veren ögeler daima zarftır.

CÜMLE VURGUSU

Cümlede asıl anlatılmak istenen öge vurgulanır. Biz konuşurken, önemsediğimiz ögeyi cümlenin herhangi bir yerinde ses tonumuzu yükselterek vurgulayabiliriz. Ancak yazıda bunu yapamayacağımızdan, vurgulamak istediğimiz öğeyi yükleme yaklaştırırız. Yani cümlede yükleme en yakın öğe, en çok vurgulanan öğedir.

“Babam bizi dün fuara götürdü.”

cümlesinde yükleme en yakın olduğu için dolaylı tümleç,

“Babam bizi fuara dün götürdü.”

cümlesinde yükleme en yakın olduğu için zarf tümleci;

“Babam fuara dün bizi götürdü.”

cümlesinde yükleme en yakın olduğu için nesne;

“Dün fuara bizi babam götürdü.”

cümlesinde yükleme en yakın olduğu için özne vurguludur.

ARA SÖZ

Cümleyi söylerken söz arasına sıkıştırılan, bazen bir öğenin açıklayıcısı, bazen cümle dışı unsur olan söz veya söz öbeklerine ara söz denir.

“Büyüdüğüm o güzel şehri, Bursa’yı, asla unutamam.”

cümlesinde “Bursa’yı” ara sözü cümlenin nesnesinin açıklayıcısı olarak kullanılmıştır. Ara söz daima açıkladığı öğeden sonra gelir.

1 2 3 4 5 6 7 8 9